In samenwerking met het KNMI heeft het Departementaal Coördinatiecentrum Crisisbeheersing van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (DCC-IenW) een alarmeringsfunctionaliteit voor haar crisisnetwerk ingericht voor extreem ruimteweer. Onlangs heeft het DCC-IenW onderstaande informatie verstuurd waarin wordt toegelicht wat ruimteweer is, welke effecten dit kan hebben en waarom het belangrijk is voor uw organisatie om op de hoogte te zijn van het fenomeen. Het DCC-IenW en KNMI kunnen u en uw organisatie op verschillende manieren ondersteunen op dit thema.
Wat is ruimteweer?
De term ruimteweer wordt gebruikt om de invloed van veranderende omstandigheden op de zon en in de zonnewind op aarde te beschrijven. De aarde is continu onder invloed van verschillende typen ruimteweer, maar het grootste deel van de tijd heeft de mens hier geen last van. Meest zichtbaar voor de mens is bijvoorbeeld het noorderlicht. De zon kent een zonnecyclus waarin de zon meer en minder activiteit vertoond dan gemiddeld. Een zonnecyclus duurt ongeveer 11 jaar. Het volgende maximum wordt verwacht aan het einde van 2024, begin 2025. We zien echter dat de zonneactiviteit de laatste maanden al toeneemt.
Omdat de zon en het aardse magneetveld van groot belang zijn voor ruimteweer, zijn het tijdstip op de dag en de breedtegraad op aarde belangrijke factoren voor de impacts van ruimteweer. Ruimteweer houdt zich niet aan landsgrenzen of regio’s. Over het algemeen zijn de hogere breedtegraden (dichtbij de polen) gevoeliger voor de impacts van ruimteweer, maar ook in (Caribisch) Nederland kunnen zich impacts voordoen. Hoewel er nog veel onduidelijk is over de exacte impact van ruimteweer, onze samenleving is wel kwetsbaarder geworden door de digitalisering van onze maatschappij en de impact die ruimteweer kan hebben op het functioneren van systemen.
Ruimteweer kan impact hebben op
- De technologie en infrastructuur op aarde (zoals elektriciteitsnetwerken, verstoring/uitval van radiocommunicatie en inductiestromen in pijpleidingen);
- De menselijke gezondheid (verhoogde stralingsdosis in vliegtuigen);
- De ruimte (functioneren van satellieten en daarmee mogelijke verstoring/uitval van plaats- en tijdbepaling).
Hoewel er veel onzekerheid bestaat over de effecten van extreem ruimteweer op de maatschappij en in specifieke zin op vitale processen, verwachten experts wel dat we in de toekomst vaker te maken gaan krijgen met ruimteweerfenomenen. Vitale sectoren blijven zelf verantwoordelijk voor het nemen van mitigerende maatregelen. Om u meer gevoel te geven bij de mogelijke effecten van ruimteweer, is in de bijlage een scenario van extreem ruimteweer opgenomen dat tevens is gepubliceerd in de Nationale Risicobeoordeling (2022).
Waarschuwingen voor ruimteweer
Het KNMI is verantwoordelijk voor het uitgeven van waarschuwingen voor extreem ruimteweer en heeft in samenwerking met het DCC-IenW een alarmeringsfunctionaliteit voor IenW-crisispartners en (vitale) sectoren ingericht. Het KNMI werkt samen met internationale partners, zoals Met Office (VK), en staat ook in nauw contact met deze organisaties in geval van dreigend ruimteweer. De ruimteweer berichten (notificaties) worden afgenomen door het DCC-IenW. Het DCC-IenW zet deze waarschuwingen door naar haar departementale crisisnetwerk.
Geomagnetische storm op zondag 23 april
Hoe actueel extreem ruimteweer is blijkt uit het feit dat er op zondagavond 23 april een G4 geomagnetische storm op aarde arriveerde. Dit is een zeldzame gebeurtenis en vergelijkbaar met een gebeurtenis eerder dit jaar. Het DCC-IenW is door KNMI gewaarschuwd voor deze gebeurtenis. Het DCC-IenW heeft een deel van zijn crisisnetwerk over dit fenomeen geïnformeerd. Zie hier het bestand.
Voor een uitgebreide rapportage m.b.t. bedreiging vitale infrastructuur klik hier.